جدای از تعریف خاص اقتصاد، مقاومت و رویكردهایی كه در بررسی این دو اصطلاح قابل طرح است ـ موضوع اقتصاد با رویكرد‌های علمی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی و مقاومت به لحاظ روحی، جسمی، فیزیكی و... ـ تركیب این دو می‌تواند معنای متفاوت با رویكردهای متعدد بیابد.

در این نوشته تلاش شده است تا تركیب «اقتصاد مقاومتی» با سه رویكرد: دانش، تلاش جهادگونه و مصرف هدفمند از تولید داخلی، مورد توجه قرار بگیرد؛ بنابراین، علومی كه می‌تواند این تركیب را تبیین و تشریح كند ـ هرچند علوم عمومی اقتصاد و شاخه‌های علمی مرتبط با رویكردهای اقتصاد و نیز مقاومت ـ و رویكردهای مطرح در آن را دربرمی‌گیرد، اما همه آن نخواهد بود. شاید گاه تناقصات و تضادهای چشمگیری نیز میان آن دو باشد؛ به مانند تضاد مصرف گرایی در اقتصاد و صرفه‌جویی در مقاومت.

بنابراین، توجه به علوم مورد نیاز این تركیب یعنی «اقتصاد مقاومتی» نیز در توان این متن نیست و امید است كارشناسان مسئول این زحمت را به انجام برسانند.

از طرفی هر چند این موضوع در سال «تولید ملی و حمایت از كار و سرمایه ایرانی» مطرح شده و شعارهای سالانه بر مبنای رشد و توسعه اقتصادی و ایجاد عدالت اجتماعی مطرح است و از سوی دیگر، فشارها و تحریم‌های دشمنان، مبارزه ای جدی و ریشه‌ای می‌طلبد، توجه به این تركیب «اقتصاد مقاومتی» نیز باید ریشه‌ای و زیربنایی باشد.

از جمله رویكردهای زیربنایی و اساسی، توجه دانش محور به مسائل است.

در حدیثی آمده است: «ان العلم ینفعك معه قلیل العمل و كثیره و ان الجهل لا ینفعك معه قلیل العمل و لا كثیره»؛ كاری كه با علم قرین است، اندك و بسیار آن سودمند است و كاری كه با نادانی قرین است، نه اندك آن سود می‌دهد و نه بسیار آن.

و در روایت دیگری آمده است: هر كس بی علم كار كند، بیش از آن كه اصلاح كند، فساد خواهد كرد؛ بنابراین لازم است این همت در كارشناسان و مسئولین پدید آید كه در پیگیری مباحث مربوط به «اقتصاد مقاومتی» از سطحی‌نگری و روزمرگی بر حذر بوده؛ افزون بر این که توجه به اسناد بالادستی مانند قانون اساسی، چشم انداز بیست ساله و برنامه‌های پنچ ساله، بخشی از منابع مهم ـ كه محل رجوع برنامه ریزان و مجریان خواهد بود ـ با طراحی نشست‌ها و برنامه‌های علمی و پژوهشی، زمینه تدوین دروس مرتبط با آن را در حوزه‌ها و دانشگاه‌ها به وجود آورند.

از جمله مسائل مهم در یك مبارزه اقتصادی، توجه به تولید با همت و تلاشی مضاعف در راستای كم كردن وابستگی‌های وارداتی و تأمین نیازهای داخلی در حد توان است. شاید نخستین برداشت در این مطلب، مخاطب را قشر زحمتكش و كوشای كارگر نمایاند، در حالی كه سابقه نشان داده، این قشر در كنار مدیریت و برنامه ریزی مناسب، كارآیی بالایی داشته و یكی از اركان مثلث سرمایه، كار و مشتری است و اگر اهمیت بیشتری از آن دو نداشته باشد، قطعا كمتر هم نیست.

تلاش جهادگونه در برنامه‌ریزی دقیق و به‌كارگیری نیروهای متعهد و متخصص در تولیدات و افزایش كیفیت محصولات با بهینه سازی دستگاه‌ها و توجه كامل و همه جانبه به همه خدمات مورد نیاز فرایند تولید از آموزش، بیمه، بهداشت، تبلیغات، بسته بندی، نگهداری و... می‌تواند در زمره این تلاش جهادگونه قرار بگیرد.

با این نگاه، همه دست اندركاران تولید از سرمایه‌گذار، كارفرما و كارگر و همه تأثیرگذاران بر فرآیند تولید، باید در بالا بردن كیفیت و كمیت تولید، همه تلاش خود را بکنند.

تولید باید به لحاظ كیفیت مایه مباهات تولید كننده و تأمین كننده نیاز مشتری باشد و به لحاظ كمیت نیز دارای فراگیری از نیازهای داخلی و خارجی با محوریت مشتری مداری عرضه شود.

قابل توجه است كه نگاه به تولید ملی در همه عرصه‌های كشاورزی، صنعتی، خدماتی، علمی و... باید نگاهی اعتقادی و مسئولیت پذیر باشد و با این نگاه است كه فعالیت‌ها جنبه جسمی و روحی پیدا خواهد كرد و انگیزه جهادگونه در آن تقویت خواهد شد. محصولات ایران اسلامی، باید در همه جای دنیا با این رویكرد قابل شناسایی و پذیرش قرار گیرد.

به این احادیث توجه كنید:

پیامبر ـ صلی الله علیه و آله: إنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ إذا عَمِلَ أحَدُكُم عَمَلاً أن یُتقِنَهُ؛
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله: خداوند دوست دارد هرگاه یكى از شما كارى انجام مى‏دهد، آن را درست و استوار انجام دهد.

امام على ـ علیه ‏السلام: لاتَطلُب سُرعَةَ العَملِ وَ اطلُبْ تَجویدَهُ ؛ فَإنَّ النّاسَ لایَسألونَ فی «كَمْ فَرَغَ مِنَ العَمَلِ»؟ إنَّما یَسألونَ عَن جَودَةِ صَنعَتِهِ ؛

امام على علیه ‏السلام: به دنبال سرعت در انجام دادن كار مباش، بلكه كیفیّت خوب را بجوى.
مردم نمى‏پرسند: «در چند روز كار را به پایان برده است؟» بلكه در پى خوبى و نیكویى محصول كارند.

امام صادق ـ علیه ‏السلام: كُلُّ ذِی صَناعَةٍ مُضطَرٌّ إلى ثَلاثِ خِصالٍ یَجتَلِبُ بِهَا المَكسَبَ و هُوَ أن یَكونَ حاذِقا بِعَمَلِهِ مُؤَدِّیا لِلأمانَةِ فِیهِ مُستَمیلاً لِمَن استَعمَلَهُ

امام صادق ـ علیه ‏السلام: هر صنعتگر از سه ویژگی گزیر ندارد تا با آنها كسبش را رونق بخشد: در كارش زبردست باشد، امانت‌دار باشد و نظر مشترى خود را [تأمین و] به خود جلب كند.

همین نگاه و همین تلاش جهادگونه است كه خریدارن و مشتریان داخلی را نیز مسحور و شیفته تولیدات داخلی خواهد کرد و ایرانیان مسلمان و مؤمن، با بصیرت و آگاهی از موقعیت حساس كشور، برای رفع نیازهای خود به تولیدات داخلی روی آورده و افزون بر ناكارآمد كردن نیرنگ‌ها و تحریم‌های دشمن برای فشار به كشور، در راستای تقویت تولید داخلی، سرمایه‌گذاری در كشور، اشتغال جوانان، گردش سرمایه در داخل، تقویت نظام خانواده، تقویت هویت ملی، جلوگیری از ناهنجاری‌های اجتماعی، ایجاد همبستگی ملی و سرانجام مصرف بهینه گام بردارند.

این همان مصرف هدفمند از تولیدات داخلی در اجرایی شدن «اقتصاد مقاومتی» است؛ یعنی در حالی كه تولیدات داخلی به سمت كیفیت بهتر و عرضه فراوان است، خریداران نیز با استفاده متعهدانه و متعصبانه از تولیدات داخلی به عنوان یكی از زنجیره‌های چرخه استقلال كشور در مبارزه با تحریم‌ها و فشارها، در جبهه اقتصادی برای پیروزی كشورمان گامی موثر خواهند برداشت و نقشی مقوم خواهند داشت. جبهه‌ای كه پس از ناكامی در انقلاب و دفاع مقدس، دشمنان برای مبارزه با مردم فهیم ایران گشوده اند و در این جبهه كشوراسلامی ایران و مردم انقلابی آن همچون جبهه‌های قبل تنهاست و باید با همت و جدیت روی پای خود بایستد و باز هم دشمن دون و زبون را همچون گذشته ناكام و شكست خورده بر جایش بنشاند. مصرف بر پایه نیاز، دوری از اسراف، پرهیز از اشرافگری، قناعت و مصرف بهینه و... از نكات برجسته در مصرف هدفمند است.

با اینكه در مبارزه هستیم، ولی از كارهای اصولی و اساسی غافل نباشیم، بی‌گمان، مبارزه ما بر پایه دانش، تلاش، همت و عرق اسلامی و ایرانی به پیروزی خواهد رسید به امید خدا.

نویسنده: فرامرز طهماسبی ـ كارشناس ارشد علوم قرآن و حديث